Anafylaxie

Anafylaxie

Anafylaxie is misschien wel de bekendste vorm van voedselallergie. Toch komt anafylaxie niet veel voor.

Omdat anafylaxie zeer ernstig kan verlopen moeten de patiënt en zijn omgeving de situatie goed herkennen én weten wat te doen in geval van nood. Deze informatie helpt daarbij.

Heb ik anafylaxie?

Een allergische reactie kan beginnen met een onbestemd gevoel en bijvoorbeeld huidreacties als jeuk, galbulten, roodheid en zwelling van handen, lippen, gezicht en oogleden. Vaak treden ook maagdarmklachten op, zoals buikkramp, misselijkheid, braken en diarree. Levensbedreigend wordt de reactie als de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel mee gaan doen in de vorm van zwellingen van tong en keel, blauwe lippen, moeilijke ademhaling, moeizaam spreken, hese stem, aanhoudend hoesten, een daling van de bloeddruk en uiteindelijk bewusteloosheid. We spreken dan van een anafylactische shock. Of en in welke volgorde deze klachten voorkomen, verschilt per persoon.

Niet alle genoemde klachten komen altijd voor. De tijd tussen het nuttigen van voedsel en de reactie varieert. Maar meestal treden de eerste symptomen binnen een paar minuten op. Bovendien geldt als regel: hoe sneller de reactie optreedt, hoe ernstiger het verloop.

Gradaties

  Huid Maagdarmkanaal Ademhaling Hart en bloedvaten Zenuwstelsel
1 Plaatselijke jeukende huid,plotseling warm en rood worden, netelroos, angioedeem Jeuk of tintelend gevoel in de mond, milde zwelling van de lippen      
2 Algehele jeukende huid, plotseling warm en rood worden, netelroos, angioedeem Zoals hierboven én misselijkheid en/of overgeven Verstopte neus en/of niezen   Onrust of juist teruggetrokken
3 Zoals hierboven Zoals hierboven én herhaald overgeven Zoals hierboven én jeukend gevoel in keel of benauwdheid Versnelde hartslag Zoals hierboven én angstig voelen
4 Zoals hierboven Zoals hierboven én diarree Zoals hierboven én hese stem, schorrehoest, moeilijk kunnen slikken, kortademig, piepende ademhaling, blauw verkleuren van de huid Zoals hierboven én hartritmestoornis en/of milde bloeddrukdaling Licht gevoel in het hoofd, gevoel van naderend onheil
5 Zoals hierboven Zoals hierboven én blokkering van de ademhaling Ernstige daling van de hartslag Bewusteloosheid  

Wie lopen risico?

Mensen die de aanleg hebben allergisch te kunnen reageren en mensen die al eerder een ernstige reactie op voeding hebben meegemaakt hebben kans een anafylactische reactie te krijgen.

Welke voedingsmiddelen?

In principe kan iemand op elk voedingsmiddel reageren. We kennen meer dan 170 allergenen.
De voedingsmiddelen waarbij anafylaxie het meest voorkomt zijn pinda’s, noten en zaden, vis, schaaldieren, eieren en bepaalde exotische vruchten zoals kiwi. Een anafylactische reactie op koemelk zien we vaker bij (jonge) kinderen dan bij volwassenen

Kruisreacties

Ook kruisreacties komen voor. Bijvoorbeeld mensen met latexallergie kunnen na het eten van bijvoorbeeld kiwi of banaan een anafylactische reactie krijgen. Dit komt door de zogenaamde kruisreactie. De eiwitten van de banaan en de kiwi lijken zo sterk op de eiwitten in latex dat het lichaam zich kan vergissen en toch reageert.

Heeft u een ernstige allergische reactie op een bepaald voedingsmiddel gehad? Dan is er een belangrijke aanleiding dat een allergoloog u onderzoekt. Deze zal uw medische geschiedenis nagaan en onderzoek laten uitvoeren. Vervolgens zal de allergoloog samen met u een behandelplan opstellen. U zult moeten leren hoe te handelen als u nogmaals een anafylactische reactie krijgt.

Wat moet ik doen?

Wat doen bij anafylaxie?

  1. Grijp direct in. Bij een anafylactische reactie is direct ingrijpen noodzakelijk! Er kan namelijk zuurstoftekort optreden.
  2. Gebruik zelf de adrenalinepen, of leg de patiënt neer, maak zo nodig de luchtweg vrij en gebruik de adrenalinepen.
  3. Bel 112; leg uit dat het om een ernstige allergische reactie gaat en dat misschien meer adrenaline nodig is. De patiënt moet zo snel mogelijk met een ambulance naar het ziekenhuis voor verdere behandeling (ga vooral niet zelf rijden!)
  4. Stel zo nodig de familie op de hoogte

Ook bij zwangerschap of bij het geven van borstvoeding kan de adrenalinepen worden gebruikt.

Het risico op een anafylactische reactie zult u een plek moeten geven in uw dagelijks leven. Informatie en voorbereiding helpt daarbij. Hoe beter u bent voorbereid, hoe groter de kans dat u of uw kind het leven wordt gered. Op basis van ervaringen van veel mensen met anafylaxie geven we u onderstaande tips.

Hoe gebruik je de EpiPen?

Hoe gebruik je de JEXT?

Diagnose

Wanneer u een ernstige allergische reactie op voedsel heeft doorgemaakt, raden we aan u te laten verwijzen naar een allergoloog. Die heeft ervaring met voedselallergie en anafylaxie. Voor de diagnose voedselallergie zal de arts verschillende gegevens verzamelen. Allereerst is uw medische geschiedenis belangrijk:

  • Hoe snel kreeg u klachten?
  • Welke voedingsmiddelen waren erbij betrokken?
  • Welke factoren konden uw klachten verergeren?
  • Hoe was uw algehele medische toestand?
  • Heeft u astma, atopisch eczeem of problemen bij zuigelingenvoeding gehad? Vooral astma die slecht onder controle is blijkt een risico voor anafylaxie met fatale afloop.

Verder zal de allergoloog willen weten of in uw naaste familie aanleg voor allergie voorkomt. Dit noemen we ‘atopie’. Het is een risicofactor voor het ontwikkelen van voedselallergie. Ook gaat de allergoloog na of er factoren meespeelden die de voedselallergie versterken. Denk hierbij aan gelijktijdige inname van alcohol of bepaalde medicijnen. Voorbeelden van deze medicijnen zijn aspirine, codeïne, ACE-remmers en bèta-blokkers. Maar ook lichaamsbeweging, stress, hormonale verandering tijdens de menstruatiecyclus en een warme douche kunnen de klachten doen verergeren.

[Bron: Food Allergy and Anaphylaxis]

Onderzoek
Voordat uw arts daadwerkelijk kan vaststellen dat u voedselallergie heeft, zullen eerst allergologische onderzoeken nodig zijn. Meer over bloedonderzoek, huidpriktest, prikpriktest en eliminatie-provocatietest vindt u onder Wat is voedselallergie, Diagnose.

Behandeling

Dieet

Om een anafylactische reactie te voorkomen moet u de stof die de reactie kan veroorzaken helemaal vermijden. Het is daarom erg belangrijk om te weten op welke allergenen een anafylactische reactie volgt. Zelfs het kleinste spoortje kan al een heftige reactie geven. Dat is lastig, omdat sporen kunnen voorkomen in voedingsmiddelen waarin u deze niet zou verwachten. Zo kan een bouillonblokje pinda bevatten en kan er koemelk in waterijs zitten. Het inschakelen van een diëtist is daarom sterk aan te raden. Lees ook altijd het etiket van verpakte voedingsmiddelen. Pas op met niet-verpakte voedingsmiddelen.

Medicijnen bij milde reacties

Uw arts kan medicijnen voorschrijven en instructie geven over het gebruik ervan. Bij milde anafylaxie met klachten van het ademhalingsstelsel kan een luchtwegverwijder (bèta-2-agonist) nodig zijn.

Medicijnen bij ernstige reacties

De eerste keuze van behandeling bij ernstige reacties is altijd adrenaline. Mensen met het risico van een snelle, levensbedreigende reactie (anafylactische shock) krijgen een auto-injector met adrenaline worden voorgeschreven (EpiPen, Jext). Dat is een injectiepen met adrenaline die speciaal ontwikkeld is zodat niet-medisch geschoolden deze kunnen gebruiken.
Naast adrenaline zullen zo mogelijk antihistaminica en steroïden worden toegediend.

Moet ik een adrenaline-pen?

Moet ik een EpiPen of een andere auto-injector? Niet iedereen met voedselallergie heeft een adrenalinepen nodig. Over het algemeen schrijft de art een auto-injector voor bij de volgende situaties:

  • Als u eerder een ernstige allergische reactie van het hele lichaam op voedsel heeft gehad.
  • Als eerdere allergische reacties steeds ernstiger verlopen.
  • Wanneer u bewezen allergisch bent voor pinda, noten of sesamzaad.
  • Wanneer u binnen enkele minuten op een allergeen reageert.
  • Wanneer u mastocytose heeft.

[Bron: Food Allergy and Anaphylaxis]

Een adrenaline auto-injectorpen is absoluut nodig bij ernstige allergische reacties. Het gebruik kan levensreddend zijn.

Extra begeleiding

Met anafylaxie krijgt u hulp en begeleiding van de (kinder-)arts, allergoloog of diëtist. Soms is er meer ondersteuning door een psycholoog nodig. De diagnose anafylaxie roept immers veel emoties op. Ontkenning, ongeloof, boosheid en verdriet spelen een rol. Ook kunt u erg angstig zijn voor een anafylactische reactie. De reacties in uw omgeving zijn niet altijd begripvol. Vaak heeft dit te maken met onbekendheid met anafylaxie.

Adrenalinepen van levensbelang

Bij een anafylactische reactie verwijden de bloedvaten, waardoor de bloeddruk heel sterk kan dalen. Ook andere klachten kunnen ontstaan, zoals kortademigheid, benauwdheid, zwelling keel of flauwvallen. Snel toedienen van adrenaline is bij deze reactie van levensbelang! Adrenaline zorgt ervoor dat de bloedvaten zich vernauwen, waardoor de bloeddruk weer stijgt. De adrenalinepen wordt alleen door artsen voorgeschreven. Goede instructie bij het gebruik van de adrenalinepen is heel belangrijk! Vraag om uitleg als u de pen voor het eerst krijgt.

In Nederland zijn momenteel 2 merken adrenalinepennen verkrijgbaar.

  • JEXT (ALK ABELLO BV); 1,5 jaar houdbaar, temperatuurongevoelig
  • EpiPen (MEDA Pharma BV); EpiPen: 1 jaar houdbaar, beneden 25 °C bewaren

Beide pennen zijn slechts eenmalig te gebruiken. Welk merk je hebt, hangt af van wat de arts je voorschrijft. Een ernstige anafylactische reactie is een medische noodsituatie. Elke seconde telt! Zorg daarom dat u heel goed voorbereid bent op zo’n mogelijke reactie. Want dan verliest u geen kostbare tijd. En kunt u levensreddend handelen!

Tips